Gaz Dedektörü Nedir ?

Gaz dedektörü yani gaz algılama cihaz potansiyel olarak zararlı gazları algılayan endüstriyel cihazlardır. Gaz algılama cihazlarına, Gaz sızıntısının meydana gelme ihtimali bulunan sahalarda sıkça rastlanır. Tesisde gazın algılanması halinde tesis genelinde alarm verilebilmesi için gaz dedektörleri kendinden röle çıkışlı veya bir kontrol paneline bağlanır. Gaz dedektörü aracılığı ile tehlikeli gaz algılanır algılanmaz alarm otomatik olarak AÇIK konuma getirilir ve bu da çalışanları zamanında güvenli bir şekilde tahliye etmeleri için uyarır. Gaz algılama dedektörleri madencilik, petrol, kimya, ilaç gibi birçok endüstride kullanılmaktadır. Bu endüstriyel sektörlerde gaz dedektörlerine çok ihtiyaç duyulmaktadır.

Gaz Algılama Cihazı Çeşitleri

Taşınabilir ve sabit tip olmak üzere gaz dedektörü ikiye ayrılır.

Taşınabilir Gaz Dedektörü

Taşınabilir gaz algılama cihazı, bir kişi tarafından giyilen veya taşınan gaz dedektörlerini ifade eder. Genel olarak pille çalışan portatif gaz dedektörleri, zehirli veya yanıcı gaz tespitinin yanı sıra kapalı alanlarda oksijen izlenmesi için sıkça kullanılmaktadır.

Sabit Gaz Dedektörü

Sabit gaz algılama cihazları, her dakika, her saat, her saniye tesis ve personel koruması sağlamak amacı kullanılır. Bu gaz dedektörü tipi, çalışanların zehirli gaza maruz kalma, oksijen eksikliğinden kaynaklanan boğulma veya yanıcı gazların neden olduğu patlama nedeniyle olası zehirlenme tehlikesine karşı uyarmak için tasarlanmıştır. Kendinden röle çıkışlı veya bir kontrol paneline dahil edilebilen sistemlerdir.

Gaz Dedektörü Sensör Tipleri

Elektrokimyasal Sensör

Elektrokimyasal gaz dedektörü, genellikle gaz geçirgen bir membrana sahip bir mahfaza içinde bulunan bir çalışma (yani, algılama), sayaç ve referans elektrottan oluşur. Algılama işlemleri sırasında elektrolitik bir sıvıya daldırılır. Kombine olarak, bu bileşenler işlevini yerine getirmesine izin verir.

Muhafaza zarı gazın – ancak sıvının değil – sensöre geçmesine izin verir. Gaz, çalışma elektroduna ulaştığında, gazın tipine bağlı olarak ya oksidasyon ya da indirgeme gibi bir elektrokimyasal reaksiyon meydana gelir. Bu reaksiyon, çalışma elektrotu ile karşı elektrot arasında bir elektron akışı (yani akım) başlatır. Oksidasyon reaksiyonu elektronları çalışma elektrotundan karşı elektrota hareket ettirirken, bir indirgeme reaksiyonu elektronların karşı elektrottan çalışma elektrotuna hareket etmesine neden olur. Her iki durumda da üretilen elektrik akımı, hedef gazın konsantrasyonu ile orantılıdır. Bu akım daha sonra kullanıcıya milyonda parça (PPM) veya yüzde hacim olarak bir okuma sağlamak için kalibrasyona göre yükseltilir ve işlenir. Hedef gaz tespit edilmezse, çoğu elektrokimyasal sensör sıfır okumasını gösterir.

Katalitik Sensör

Katalitik ölçüm prensibi teknoloji, hidrokarbonlar gibi yanıcı gazları tespit etmek için kullanılır ve katalitik oksidasyon yoluyla çalışır. Bu tip dedektörün sensörleri, tipik olarak, algılama elemanı olarak hizmet eden platinle işlenmiş bir tel bobinden yapılır. Ek olarak, ikinci bir tel dengeleme elemanı görevi görür. Yanıcı bir gaz katalitik yüzeyle temas ettiğinde oksitlenir ve ısı ile kablo direnci artar. Yanıcı gaz varlığında kompanzasyon elemanının direncinde herhangi bir değişiklik olmaz; ortam koşullarındaki değişiklikleri telafi etmeye yarar. Direnç değişimini belirtmek için tipik olarak bir köprü devresi kullanılır. Bu sensörler, yanıcı gazı yakmak için belirli bir seviyede oksijene ihtiyaç duyduklarından, sıfır veya düşük oksijenli atmosferlerde çalışmazlar.

Infrared (Kızılötesi) Sensör

IR gaz dedektörleri, yanıcı gazları, özellikle hidrokarbon gazlarını algılamak için bir verici ve alıcı sistemi aracılığıyla çalışır. Tipik olarak, vericiler ışık kaynaklarıdır ve alıcılar ışık dedektörleridir. Optik yolda bir gaz varsa, verici ve alıcı arasındaki ışık iletiminin gücüne müdahale edecektir. Değişen ışık durumu, gazın mevcut olup olmadığını ve ne türde olduğunu belirler. 

Farklı dalga boylarında iki optik filtre içerir. Bir filtre hedef gaza göre ayarlanıp gaza maruz bırakılırken diğer filtre açıkta bırakılır ve referans görevi görür. IR ışığının absorpsiyonu, hedef gazın dalga boyunda meydana gelir.. Diğer bir faydası da bu dedektörlerin uzun süreli maruziyetten sonra bile hedef gaza karşı hassasiyetlerini kaybetmemeleridir.

Gaz Dedektörlerinin Ömrü Ne Kadar ?

Gaz dedektörleri genellikle güvenilir bir teknoloji olmasına rağmen, bazı modellerde beş yıla kadar dayanma kapasitesine sahiptirler. Gaz dedektörlerinin uzun ömürlü olması için genellikle kullanıcı bakımına bağlıdır.Gaz algılama cihazlarının uzun ömürlü olması için belirli periyotlarda hafif nemli bir bez ile temizlenmeli, pil yuvasına belirli aralıklarda bakılıp akma varmı yokmu kontrol edilmeli, pil yatağının sıkıca yerleştirilmesi gereklidir aksi halde en ufak su girişinde oksitlenme meydana gelir. Gaz sensörlerinin ömrü gaza maruz kalmasına bağlıdır.

Gaz Dedektörü Kalibrasyonu Nasıl Yapılır ?

Gaz dedektörünüzün gaz seviyelerini doğru bir şekilde tespit edebilmesi için düzenli olarak kalibrasyonunu yapılması gereklidir. Gaz algılama cihazının kalibre edilmesi, cihazın belirli bir süre boyunca bilinen bir kalibrasyon gazı veya test gazı konsantrasyonuna maruz bırakılması anlamına gelir . Bu işlem, gaz dedektörünün gelecekteki ölçümler için referans noktası olur. Doğru ölçüm sağlamak için bu işlemi üreticinizin belirttiği aralıklarda ya da sahanızın durumuna göre düzenli ve sıklıkla kalibre ettiriniz. 

Gaz Dedektörü Kalibrasyon Aşamaları

Gaz dedektörleri ölüm ile yaşam arasındaki kritik bir cihazdır. Bu nedenle gaz algılama cihazlarında kalibrasyon oldukça kritik bir konudur. Cihazdaki tüm sensörler üzerinde bir doğrulama testi yapmak (bumptest), bir kalibrasyon yapmak (gerektiğinde) ve sonuçları bir günlük şeklinde kaydetmek / sertifikilandırmak önemlidir.

• Fiziksel bir inceleme yapın. Dedektörü muhafazasında aşınma ve yıpranma gibi hasar olup olmadığını kontrol edin; çatlaklar, oksitlenme, gevşek vidalar, delinmiş sensör filtreleri için dikkatlice kontrol edin. Muhafazanın dışında veya sensör filtrelerinde toz birikmediğinden emin olun.
• Doğrulama testi mi yoksa tam kalibrasyon mu yapacağınıza karar verin. Eğer üreticinizin belirlediği periyotlardan önce yani 6 ayda bir olarak önerilen kalibrasyon periyodunun üzerinden 6 ay geçmeden kalibrasyon yapacaksanız öncelikle bir doğrulama testi yani bump  test yapın. Doğrulama testi başarısız olursa veya son kalibrasyonun üzerinden 6 ay geçmişse tam kalibrasyon yapılmalıdır.
• Bir bakım günlüğü tutun. Tüm doğrulama testleri ve kalibrasyon işlevleri ile birlikte performans, anormallikler veya diğer durumlarla ilgili notlar bir kayıt defterine kaydedilmelidir. 

Gaz Algılama Cihazı Bump-Test Nedir ?

Doğrulama testi yani bump-test, sensörün kısa bir süre gaza  maruz bırakılmasıdır. Bump-Test, sensörün yanıt verdiğini ve alarmın çalıştığını doğrular. Kalibrasyondan daha az zaman alır ve daha az gaz gerektirir. 

Bump test, gaz dedektörünün hala gaz seviyelerini okuyabilip okuyamadığını size raporlar, ancak bu işlem doğru seviyeleri okuyup okuyamadığını size göstermez.. Kalibrasyon öncesi bump-test yapmak aynı zamanda sensörün ölü olup olmadığını kontrol etmenize yarar.